Onze maatschappij verandert in rap tempo. Er is op dit moment een hoop aan de hand. Jeugdervaringen, persoonlijkheid en omgeving. Het blijft dynamisch samenspel waarin kinderen zich ontwikkelen. Nature en nurture.
Recente ontwikkelingen die jongeren het meeste treffen, bijvoorbeeld de impact van de coronamaatregelen, de vergaande invloed van social media, het gedrag van scheidende ouders bijvoorbeeld in vechtscheidingen, economische achteruitgang door corona en de oorlog in Oekraïne. Oorlogen over de hele wereld en de enorme stroom vluchtelingen.
Verwachtingen over wanneer je erbij hoort en wanneer je het gemaakt hebt zijn sterk afhankelijk van de sociale kring waar je toe behoort. Een samenspel tussen kind en ouder en de omgeving. Hoe ouder het kind, hoe meer de omgeving een rol gaat spelen. Factoren die de ontwikkeling kunnen bemoeilijken, kunnen vanuit de omgeving of vanuit het kind zelf komen.
Hulp is niet altijd dichtbij. “It takes a village to raise a child” is nog steeds van toepassing. Maar makkelijk is het niet: er zijn meer losse familiebanden, er minder sociale cohesie, er zijn steeds meer werkende ouders. Terwijl kinderen opvoeden niet iets is wat je alleen kunt!
Wat is kattenkwaad en jeugdige overmoed? Wanneer is het genoeg? Wanneer treden onveiligheidsgevoelens op bij groepen jongeren en overlast? Wat is waar? Wat is stemmingmakerij? Trial by media? Er zijn altijd meerdere kanten aan een verhaal. Hoe kun je een jongere tegelijkertijd voor een misdaad bestraffen en leren omgaan met een andere toekomst?
Het instituut gevangenis is bedoeld voor verschillende doeleinden. Ten eerste natuurlijk voor de maatschappelijke veiligheid en om misdrijven te voorkomen. Gedwongen opsluiting is ook bedoeld om je te laten nadenken over wat je hebt gedaan, in de hoop op inkeer. Soms komt die ook. Maar zoals bekend pikken mensen na vrijlating uit de gevangenis ook vaak de criminele draad weer op. Soms zijn ze psychisch verder verhard. Daarom kiest een rechter soms bewust voor jeugddetentie in de hoop de jongere een andere richting op te sturen.
De roep om de daders hard aan te pakken groeit. Een mogelijk motief is wraak op de dader. Deze reactie blijkt het sterkste bij angst. We hopen dat wraak onze angst zal bezweren en ons in staat zal stellen verder te gaan met ons leven. Hoeveel straf moeten we opleggen om de maatschappij zo veilig mogelijk te maken? Voor de rechter zijn er drie belangrijke criteria: het ernstcriterium, de omstandighedencriterium en het persoonlijkheidscriterium. Bijvoorbeeld het moment waarop de strafbare feiten zijn begaan weegt mee in de strafmaat. De ratio van de wetgever is om hierdoor het meest recht te doen aan de ontwikkelingsfase van de jongvolwassene. Een consistente en logische invulling van de strafmaat lijkt ook de pedagogische bereikbaarheid.
Wat willen we met een straf bereiken? Hoe leerbaar is iemand? Wie wraak wil, is blij met zware straffen. Wie resocialisatie van de dader hoog in het vaandel heeft staan, vindt lang straffen geen goede oplossing. In wat voor soort land we willen leven? Het verleden kun je niet veranderen, maar hoe je in het nu staat wel. Hoe tegendraads willen we denken?
Bekijk voor meer informatie de Wegwijzer Jeugd en Veiligheid van Centrum Criminaliteitspreventie en Veiligheid.
Margot Snelders
Voorzitter HVN